महाशिवरात्र (Mahashivratri 2023)

संकटकाळात अथवा आपत्काळात (जसे कोरोनाच्या पार्श्‍वभूमीवर) काही ठिकाणी हे व्रत नेहमीप्रमाणे करण्यास मर्यादा असू शकतात. अशा वेळी काय करावे ? महाशिवरात्रीला शिव-तत्त्वाचा लाभ मिळवण्यासाठी कोणत्या कृती कराव्यात ? याविषयीची काही उपयुक्त सूत्रे आणि दृष्टीकोन येथे देत आहोत.

१. पर्याय

अ. कोरोनाच्या पार्श्‍वभूमीवर लागू करण्यात आलेल्या निर्बंधांमुळे ज्यांना महाशिवरात्रीला शिवमंदिरात जाणे शक्य नाही, त्यांनी आपल्या घरातील शिवलिंगाची पूजा करावी.

आ. जर शिवलिंग उपलब्ध नसेल, तर शिवाच्या चित्राची पूजा करावी.

इ. शिवाचे चित्रसुद्धा उपलब्ध नसेल, तर पाटावर शिवलिंगाचे किंवा शिवाचे चित्र काढून त्याची पूजा करावी.

ई. यांपैकी काहीही शक्य नसेल, तर शिवाचा ‘ॐ नमः शिवाय ।’ हा नाममंत्र लिहूनही त्याची आपण पूजा करू शकतो. (श्रावणी सोमवारी उपवास करून शिवाची विधीवत् पूजा करू इच्छिणार्‍यांनाही ही सूत्रे लागू आहेत.)

उ. मानसपूजा : ‘स्थुलापेक्षा सूक्ष्म श्रेष्ठ’, हा अध्यात्माचा एक महत्त्वाचा सिद्धांत आहे. स्थूल गोष्टींपेक्षा सूक्ष्म गोष्टींमध्ये अधिक सामर्थ्य असते. या तत्त्वानुसार प्रत्यक्ष शिवपूजा करणे शक्य नसल्यास शिवाची मानसपूजाही करू शकतो. शिवाची मानसपूजा कशी करावी, हे जाणून घेण्यासाठी पहा : https://www.sanatan.org/mr/a/719.html

आपत्काळात तरून जायचे असेल, तर साधनेचेच बळ आवश्यक आहे. त्यामुळे नेहमीप्रमाणे व्रत करण्यास मर्यादा असल्या, तरी त्याने निराश न होता अधिकाधिक आणि झोकून देऊन साधना करण्याकडे लक्ष द्यावे. महाशिवरात्रीच्या निमित्ताने आपण भगवान शिवाला शरण जाऊन प्रार्थना करूया, ‘हे शिवशंभो, साधना करण्यासाठी आम्हाला शक्ती, बुद्धी आणि प्रेरणा द्या. आमच्या साधनेत येणार्‍या अडचणी आणि बाधा यांचा लय होऊ दे’, अशी आम्ही शरणागतभावाने प्रार्थना करतो.