केसांमुळे होणारे लाभ

मनुष्य आणि प्राणी यांच्या देहावर केस असणे, ही ईश्वराची कृपा आहे. या केसांचे मनुष्याला आणि प्राण्यांना होणारे लाभ या लेखात पाहू.

१. तापमानाचे संतुलन राखणे

‘वायूतत्त्वाशी संबंधित पोकळ्यांशी संलग्नता दाखवणार्‍या भागांवर केस असतात. केसांमुळे त्या त्या भागातील तापमान उष्ण राहून त्या अवयवांशी संबंधित पेशींचे कार्य चांगले होण्यास, तसेच अतिरिक्त उष्ण ऊर्जेचे केसांच्या माध्यमातून वायूमंडलात उत्सर्जन होऊन त्या भागातील तापमानाचे योग्य संतुलन राखण्यास साहाय्य मिळते. वायूविजनाच्या पोकळ्या बाह्य वायूमंडलातील तापमानातील पालटाला लगेच प्रतिसाद देतात. त्यामुळे त्या त्या अवयवांतील पेशींचे संतुलन बिघडू शकते. ते तापमान योग्य रहाण्यासाठी त्या त्या भागावर केसांच्या आवरणाची रचना केलेली असते, नाहीतर तापमानाच्या चढ-उतारामुळे त्या त्या भागांतील पेशींच्या कार्यात बिघाड होऊन त्या अचेतन होऊ शकतात.

२. रज-तमात्मक लहरींचे आक्रमण अडवणे

देहाच्या अंतःस्थ पोकळीत ज्या स्थानावर वायूतत्त्वाचे प्रमाण जास्त असते, त्या ठिकाणी अंतःत्वचेचा बाह्य वायूमंडलातील रज-तमात्मक कणांशी सरळ (थेट) संपर्क येऊन देहात त्या त्या लहरींचे सरळ वायूविजन होऊ नये; म्हणून त्या ठिकाणी बाह्य त्वचेवर केस असतात. केसांमुळे रज-तमात्मक लहरींचे देहात होणारे संक्रमण थोड्याफार प्रमाणात अडवले जाऊन आतील अवयवांचे रक्षण होते; परंतु ज्या स्थानावर वायूमंडल अतिशय दूषित असते, तेथे सातत्याने केसांचा बाह्य वायूमंडलातील रज-तमकणांशी संपर्क येऊन जिवाला त्रास होण्याची शक्यता वाढते. १० टक्के एवढ्या प्रमाणात जिवावर बाह्य वायूमंडलातून होणारा रज-तमात्मक लहरींचे आक्रमण अडवले जाते.’

– एक विद्वान (सौ. अंजली गाडगीळ यांच्या माध्यमातून, ६.२.२००६, सकाळी १०.२९)

केसांच्या रंगानुसार त्यांच्यामुळे होणारे लाभ आणि हानी

संदर्भ : सनातन-निर्मित ग्रंथ ‘केसांची घ्यावयाची काळजी