मडगाव (गोवा) येथील ६८ टक्‍के आध्‍यात्मिक पातळीचे आधुनिक वैद्य मनोज सोलंकी यांनी सच्‍चिदानंद परब्रह्म डॉ. आठवले यांच्‍या कृपेने वैद्यकीय व्‍यवसायाच्‍या माध्‍यमातून केलेले साधनेचे प्रयत्न !
अनुक्रमणिका
- १. व्‍यष्‍टी साधनेचे केलेले प्रयत्न
- २. समष्‍टी साधना
- २ अ. चिकित्‍सालयात येणार्‍या रुग्‍णांना आध्‍यात्मिक ध्‍वनी-चित्रचकत्‍या दाखवणे
- २ आ. रुग्‍णांना साधना सांगणे किंवा त्‍यांना आजाराच्‍या आध्‍यात्मिक भागाविषयी जाणीव करून देऊन त्‍यावर उपाय सुचवणे
- २ इ. आधुनिक वैद्य आणि वर्गमित्र यांच्‍यात सामाजिक प्रसारमाध्‍यमांतून ‘आजारांची आध्‍यात्मिक कारणे अन् उपाय’ यांविषयी प्रसार करणे
- २ ई. रुग्‍णांना आयुर्वेद आणि इतर प्राचीन वैद्यकीय उपचारपद्धती यांची माहिती देणे
- २ उ. वैद्यकीय क्षेत्रामध्‍ये हिंदु धर्महानीच्‍या विरोधात जागृती करणे
- २ ऊ. हिंदु वैद्यांचे संघटन
- २ ए. ‘आरोग्‍य साहाय्‍य समिती’च्‍या अंतर्गत सेवा करणे
- २ ऐ. आश्रम स्‍तरावर लागणारी औषधे आणि यंत्र यांच्‍या संदर्भात सेवा करणे
- २ ओ. संत आणि साधक यांची वैद्यकीय सेवा करणे अन् त्‍या वेळी त्‍यांचा सत्‍संग मिळणे
- ३. कृतज्ञता
- आधुनिक वैद्य मनोज वसंतलाल सोलंकी यांच्‍या चिकित्‍सालयात झालेले पालट
‘सच्‍चिदानंद परब्रह्म डॉ. आठवले यांच्‍या कृपेने माझ्‍या लक्षात आले, ‘मी पूर्णवेळ साधना करू शकत नाही; पण उपलब्‍ध वेळेनुसार साधना करण्‍याची मला संधी आहे. या स्‍थितीमध्‍ये जर आध्‍यात्मिक प्रगती करायची असेल, तर मला या वेळेचा पूर्ण उपयोग करून साधना करणे अनिवार्य आहे.’ सच्‍चिदानंद परब्रह्म डॉ. आठवले यांच्‍या कृपेमुळे मी व्‍यष्‍टी साधना आणि समष्‍टी साधना यांचे प्रयत्न करू शकलो.
१. व्‍यष्‍टी साधनेचे केलेले प्रयत्न
वर्ष २००८ मध्‍ये देवद (पनवेल) येथे झालेल्‍या शिबिराच्‍या वेळी राबवलेल्‍या स्‍वभावदोष आणि अहं यांच्‍या निर्मूलनाच्‍या प्रक्रियेतून माझ्‍या लक्षात आले, ‘ही प्रक्रिया म्‍हणजे २४ घंटे स्‍वतःचे स्‍वभावदोष आणि अहं यांवर लक्ष ठेवून प्रयत्न करणे. जर आपल्‍याला साधनेत पुढे जायचे असेल, तर प्रामाणिकपणे प्रक्रिया राबवल्‍याविना ते शक्‍य नाही.’
१ अ. ‘राग’ हा स्‍वभावदोष न्‍यून करण्‍यासाठी योग्‍य आध्‍यात्मिक दृष्‍टीकोन देऊन स्‍वतःला शांत ठेवण्‍याचा प्रयत्न करणे
रागामुळे आपल्‍याला रुग्‍णांशी जवळीक साधणे कठीण जाते आणि रुग्‍णांचे उपचार अन् आपला व्‍यवसाय यांवर नकारात्‍मक परिणाम होतो. मी रागावर मात करण्‍याचा कितीही प्रयत्न करत असलो, तरी देव काही प्रसंगांतून माझी उणीव लक्षात आणून देत असे.
चिकित्‍सालय बंद झाल्‍यावर, बंद होण्‍याची वेळ झाल्‍यावर किंवा मला कुठे महत्त्वाचे काम असल्‍यावर रुग्‍ण माझ्‍याकडे आला, तर माझी चिडचिड व्‍हायची. त्‍या वेळी मला अस्‍वस्‍थ वाटत असे. त्‍यामुळे मला आनंद अनुभवता येत नसे. तेव्‍हा माझे चिंतन झाले. ‘रुग्‍ण काही जाणूनबुजून उशिरा येत नाहीत. त्‍याला त्रास होत आहे; म्‍हणून तो येतो. आपल्‍या वैद्यकीय व्‍यवसायामध्‍ये आपण रुग्‍णांची सेवा करण्‍याची शपथ घेतली आहे; म्‍हणून आपण रुग्‍णाला शांतपणे तपासायला हवे.’ मी माझ्‍या मनाला वरील दृष्‍टीकोन देऊन शांत ठेवण्‍याचा प्रयत्न करत असे.
१ आ. अहं-निर्मूलनासाठी केलेला प्रयत्न
१ आ १. चुकीची कृती होत असल्‍याचे अन्‍य आधुनिक वैद्यांनी लक्षात आणून दिल्‍याबद्दल त्‍यांच्‍याप्रती कृतज्ञता व्‍यक्‍त करून ‘पुढे असेच साहाय्‍य करावे’, असे त्‍यांना सांगणे : जेव्‍हा आपल्‍याकडून एखादी चुकीची कृती होते आणि एखादा वैद्य ते आपल्‍या लक्षात आणून देतो, तेव्‍हा अहंमुळे आपल्‍याला वाईट वाटते. अशा प्रसंगी त्‍या वैद्यांना भ्रमणभाष करून आपली चूक लक्षात आणून दिल्‍याबद्दल कृतज्ञता व्‍यक्‍त करून ‘पुढे असेच साहाय्‍य करावे’, असे सांगितल्‍यावर आपला अहं न्‍यून होण्‍यासाठी साहाय्‍य होते आणि चुकांतून शिकण्‍याची सवय लागते.
१ इ. गुणसंवर्धनासाठी केलेले प्रयत्न
१ इ १. संयम : काळजी करणारे रुग्‍ण काळजीपोटी वारंवार तेच तेच प्रश्‍न विचारतात. कधी कधी त्‍यांची काळजी योग्‍य असते. अशा वेळी कधी कधी आपला संयम सुटतो आणि आपल्‍याकडून प्रतिक्रिया व्‍यक्‍त होत असते. प्रक्रियेमुळे माझ्‍यातील या गुणाचा अभाव लक्षात येऊन माझ्‍याकडून गुणसंवर्धनासाठी प्रयत्न होऊ लागले.
१ इ २. प्रीती : रुग्‍णाला चांगली सेवा देण्‍यासाठी ‘प्रीती’ हा गुण फार उपयुक्‍त आहे. प्रीती निर्माण करण्‍यासाठी ‘रुग्‍णाशी अनौपचारिक बोलणे, त्‍याच्‍या कुटुंबाची विचारपूस करणे किंवा त्‍याच्‍या व्‍यवसायाची स्‍थिती समजून घेणे’, असे केल्‍याने प्रीती निर्माण होण्‍यासाठी साहाय्‍य होते.
१ इ ३. त्‍याग : गरजू किंवा वैद्यकीय उपचार न परवडणार्‍या रुग्‍णाकडून अल्‍प पैसे घेतल्‍याने किंवा पैसे न घेतल्‍याने त्‍याग होण्‍यास साहाय्‍य होते आणि एक वेगळे समाधान मिळते.’
– आधुनिक वैद्य मनोज वसंतलाल सोलंकी (आध्‍यात्मिक पातळी ६८ टक्‍के, वय ५७ वर्षे), मडगाव, गोवा. (८.१.२०२३)
२. समष्‍टी साधना
२ अ. चिकित्‍सालयात येणार्‍या रुग्‍णांना आध्‍यात्मिक ध्‍वनी-चित्रचकत्‍या दाखवणे
‘मी माझ्‍या चिकित्‍सालयात येणार्‍या हिंदु रुग्‍णांना विविध आध्‍यात्मिक ध्‍वनी-चित्रचकत्‍या दाखवतो, उदा. नामजपाचे महत्त्व, साधना; तसेच गुढीपाडवा, होळी, दिवाळी इत्‍यादी सणांंवरील ध्‍वनी-चित्रचकत्‍या.
२ आ. रुग्‍णांना साधना सांगणे किंवा त्‍यांना आजाराच्‍या आध्‍यात्मिक भागाविषयी जाणीव करून देऊन त्‍यावर उपाय सुचवणे
गर्भधारणा न होणारी दांपत्‍ये सोनोग्राफी (टीप) करतात. जेव्‍हा त्‍यांचे सगळे अहवाल सर्वसामान्‍य असूनही गर्भधारणा होत नाही, तेव्‍हा मी त्‍यांच्‍या स्‍थितीप्रमाणे त्‍यांना दत्ताचा नामजप करणे, श्राद्ध करणे इत्‍यादी उपाय सुचवतो. एखाद्या रुग्‍णामध्‍ये ‘काळजी करणे’, हा स्‍वभावदोष असेल, तर मी त्‍याला नामजपाविषयी सांगतो, तसेच पुढच्‍या स्‍तराचे कर्करोग झालेल्‍या रुग्‍णांना ‘तो प्रारब्‍धाचा भाग आहे’, असे सांगून साधना सांगतो.
टीप – विशिष्‍ट ध्‍वनीलहरींच्‍या साहाय्‍याने पोटातील अवयवांची चित्रे घेण्‍याची चाचणी.
२ इ. आधुनिक वैद्य आणि वर्गमित्र यांच्‍यात सामाजिक प्रसारमाध्‍यमांतून ‘आजारांची आध्‍यात्मिक कारणे अन् उपाय’ यांविषयी प्रसार करणे
‘भारतीय वैद्यकीय संस्‍थे’चा (‘इंडियन मेडिकल असोशिएशन’चा) स्‍थानिक ‘व्‍हॉट्‍स अ‍ॅप’ गट आणि वर्गमित्रांचा ‘व्‍हॉट्‍स अ‍ॅप’ गट यांवरून ‘आजारांची आध्‍यात्मिक कारणे अन् उपाय’ यांविषयी मी प्रसार करतो. ‘कोरोनाची आध्‍यात्मिक बाजू आणि नामजपादी उपाय, तसेच जीवनामध्‍ये प्रत्‍येक गोष्‍टीमागे, तसेच आजारामागे शारीरिक, मानसिक अन् आध्‍यात्मिक कारणे असणे, शारीरिक आणि मानसिक उपायांसह नामजपादी आध्‍यात्मिक उपाय केल्‍यावर परिपूर्ण उपचार होणे’, याविषयीची माहिती देतोे.
२ ई. रुग्‍णांना आयुर्वेद आणि इतर प्राचीन वैद्यकीय उपचारपद्धती यांची माहिती देणे
माझ्‍याकडे येणारा रुग्‍ण जर आधुनिक वैद्यकीय शास्‍त्राने बरा होणार नसेल, तर मी त्‍याला आयुर्वेद किंवा अन्‍य प्राचीन वैद्यकीय उपचारपद्धत सुचवतो; तसेच भारतीय वैद्यकीय संस्‍थेच्‍या स्‍थानिक ‘व्‍हॉट्‍सअ‍ॅप’ गटावर आयुर्वेद आणि इतर प्राचीन वैद्यकीय उपचारपद्धती यांची माहिती देऊन जागृती करतो.
२ उ. वैद्यकीय क्षेत्रामध्‍ये हिंदु धर्महानीच्‍या विरोधात जागृती करणे
आमच्‍या ‘भारतीय वैद्यकीय संस्‍थे’च्‍या (‘इंडियन मेडिकल असोशिएशन’च्‍या) स्‍थानिक ‘व्‍हॉट्‍स अ‍ॅप’ गटावर मी धर्माविरुद्ध हानी करणार्‍या प्रसंगांविषयी जागृती केली.
२ उ १. स्‍वतःच्‍या पदाचा अपवापर करून ख्रिस्‍ती धर्माचा प्रचार करणार्‍या आधुनिक वैद्यांविरुद्ध सामाजिक संकेतस्‍थळावरून जागृती करणे : मे २०२१ मध्‍ये ‘भारतीय वैद्यकीय संस्‍थे’चे राष्‍ट्रीय अध्‍यक्ष डॉ. जयलाल यांनी स्‍वतःच्‍या पदाचा वापर ख्रिस्‍ती धर्माचा प्रचार करण्‍यासाठी केला होता. याविषयीची जागृती स्‍थानिक भारतीय वैद्यकीय संस्‍थेच्‍या ‘व्‍हॉट्‍सअ‍ॅप’ गटावर केली होती, तसेच राज्‍य अध्‍यक्षाला पत्र लिहून डॉ. जयलाल यांनी क्षमा मागण्‍याची आणि पदाचा राजीनामा देण्‍याची मागणी केली होती. याला काही हिंदु आधुनिक वैद्यांनी पाठिंबा दर्शवला होता. डॉ. जयलाल यांच्‍यावर खटला दाखल होऊन त्‍यांना दोषी ठरवून त्‍यांच्‍यावर कडक ताशेरे ओढण्‍यात आले होते.
२ उ २. ख्रिस्‍ती धर्माचे उदात्तीकरण करणारे तेलंगाणा राज्‍याचे वैद्यकीय संचालक डॉ. गुंडू राव यांच्‍या विरोधात जनजागृती करणे : डिसेंबर २०२२ मध्‍ये तेलंगाणा राज्‍याचे वैद्यकीय संचालक डॉ. गुंडू राव यांनी ‘कोरोना येशू ख्रिस्‍ताने बरा केला’, असे वक्‍तव्‍य करून कोविड योद्धा आणि आधुनिक वैद्य यांचा अवमान केला होता. त्‍या विषयीची जागृती ‘स्‍थानिक भारतीय वैद्यकीय संस्‍थे’च्‍या ‘व्‍हॉट्‍सअ‍ॅप’ गटावर केली आणि धर्मनिरपेक्ष देशामध्‍ये असे प्रकार चालत असल्‍याचे लोकांच्‍या निदर्शनास आणून दिले.
२ ऊ. हिंदु वैद्यांचे संघटन
‘भारतीय वैद्यकीय संस्‍थे’च्‍या स्‍थानिक ‘व्‍हॉट्‍सअ‍ॅप’ गटावर मोहीम राबवल्‍यावर धर्माभिमानी हिंदु वैद्यांची माझ्‍याशी ओळख झाली आणि काहींनी त्‍याला उघडपणे पाठिंबा दिला, तसेच काही हिंदु वैद्यांनी अप्रत्‍यक्ष पाठिंबा दर्शवला. इतर पंथांच्‍या तुलनेत हिंदु वैद्यांचा आपल्‍या धर्माप्रतीचा अभिमान अल्‍प जाणवला; कारण त्‍यांना स्‍वतःची धर्मनिरपेक्षतेची प्रतिमा जपायची असते.
२ ए. ‘आरोग्‍य साहाय्‍य समिती’च्‍या अंतर्गत सेवा करणे
परात्‍पर गुरु डॉ. आठवले यांच्‍या कृपेने मला ‘आरोग्‍य साहाय्‍य समिती’च्‍या माध्‍यमातून सेवेची संधी मिळाली. या समितीच्‍या अंतर्गत मी ‘समाजातील आणि गोवा वैद्यकीय महाविद्यालय (गोवा मेडिकल कॉलेज) येथील वैद्यांना संपर्क करून लेख सिद्ध करणे, माहिती गोळा करणे, औषधाच्‍या समवेत असलेल्‍या माहितीपत्रकातील लहान आकारातील अक्षरांच्‍या (‘फाँट’च्‍या) लिखाणाच्‍या विरोधात संबंधित शासकीय अधिकार्‍यांना निवेदन देणे, समाजातील वैद्यांना सहभागी करून घेणे’, इत्‍यादी सेवा केल्‍या आहेत; तसेच या पूर्वी मी गोवा उच्‍च न्‍यायालयात औषधाच्‍या समवेत असलेल्‍या माहितीपत्रकातील लहान आकारातील अक्षरांच्‍या लिखाणाच्‍या विरोधात जनहित याचिका प्रविष्‍ट केली होती.
२ ऐ. आश्रम स्‍तरावर लागणारी औषधे आणि यंत्र यांच्‍या संदर्भात सेवा करणे
मी ‘आश्रम स्‍तरावर लागणार्‍या औषधांविषयी माहिती गोळा करणे, तसेच औषधे उपलब्‍ध करून देणे’, या सेवा करतो. मी आश्रम स्‍तरावर सोनोग्राफीचे यंत्र विकत घेण्‍याची सेवा केली. मला कोरोनाच्‍या कालावधीत ‘आश्रमासाठी प्राणवायू यंत्र निवडणे आणि विकत घेणे’, या सेवांची संधी मिळाली.
२ ओ. संत आणि साधक यांची वैद्यकीय सेवा करणे अन् त्‍या वेळी त्‍यांचा सत्‍संग मिळणे
संत आणि साधक यांची वैद्यकीय सेवा (सोनोग्राफी तपासणी) केल्‍यावर मला सत्‍सेवा अन् सत्‍संग मिळून त्‍यांच्‍याकडून शिकायला मिळते, तसेच ‘मला चिकित्‍सालयातही सेवा करण्‍याची संधी मिळते, तसेच मला साधकांशी जवळीक साधायला मिळते’, याविषयी मला देवाप्रती पुष्‍कळ कृतज्ञता वाटते.
३. कृतज्ञता
व्‍यवसायाच्‍या माध्‍यमातून सच्‍चिदानंद परब्रह्म डॉ. आठवले यांनी माझ्‍याकडून साधनेचे प्रयत्न करून घेतले. त्‍यांची कृपा आणि त्‍यांनी दिलेल्‍या दृष्‍टीकोनामुळे मला हे शक्‍य झाले. त्‍यांच्‍याप्रती कितीही कृतज्ञता व्‍यक्‍त केली, तरी ती अल्‍पच आहे.’
आधुनिक वैद्य मनोज वसंतलाल सोलंकी यांच्‍या चिकित्‍सालयात झालेले पालट
१. ‘परात्‍पर गुरु डॉ. आठवले, सनातनचे अनेक संत आणि साधक यांच्‍या चरणस्‍पर्शाने माझ्‍या चिकित्‍सालयात सुगंध येत आहे.
२. प्रतीक्षा कक्षामध्‍ये मारक, तर सोनोग्राफी करण्‍याच्‍या खोलीमध्‍ये तारक सुगंध येत आहे.
३. चिकित्‍सालयातील श्रीकृष्‍णाच्‍या चित्रामध्‍ये गुलाबी छटा आणि प.पू. भक्‍तराज महाराज यांच्‍या छायाचित्रामध्‍ये निर्गुणातील पालट जाणवत आहेत.
४. सोनोग्राफीचे यंत्र, माझी आसंदी आणि रुग्‍ण तपासण्‍याचा पलंग यांवर दैवी कण दिसतात.
५. साधकांना चिकित्‍सालयात आल्‍यासारखे न वाटता चांगले वाटते.’
(‘आधुनिक वैद्य मनोज सोलंकी यांचा ‘परात्‍पर गुरु डॉ. आठवले, संत, साधक, तसेच रुग्‍ण यांच्‍या माध्‍यमातून ईश्‍वरच आपल्‍या चिकित्‍सालयात आला आहे’, असा भाव आहे. ‘भाव तेथे देव’, या उक्‍तीनुसार ईश्‍वराने ‘आवश्‍यकतेनुसार तारक आणि मारक सुगंध येणे, दैवी कण दिसणे’, यांच्‍या माध्‍यमातून त्‍याचे अस्‍तित्‍व दाखवून दिले आहे.
डॉ. सोलंकी यांच्‍या संत, साधक आणि रुग्‍ण यांच्‍यावरील निरपेक्ष प्रेमाचे प्रतीक म्‍हणून त्‍यांच्‍या चिकित्‍सालयातील श्रीकृष्‍णाच्‍या चित्रामध्‍ये गुलाबी छटा दिसत आहे.
बहुतेक आधुनिक वैद्य व्‍यवसाय म्‍हणून रुग्‍णतपासणी करतात. ‘आपल्‍याला रुग्‍णाकडून अधिकाधिक पैसे कसे उकळता येतील ?’, असा त्‍यांचा विचार असतो. त्‍यामुळे त्‍यांच्‍या चिकित्‍सालयात रज-तमयुक्‍त स्‍पंदने असल्‍याने तेथे चांगले वाटत नाही; याउलट डॉ. सोलंकी रुग्‍णतपासणीची सेवा साधना म्‍हणून करतात. त्‍यांची आध्‍यात्मिक पातळी ६८ टक्‍के आहे. रुग्‍णतपासणी करतांना त्‍यांचे ईश्‍वराशी अनुसंधान असते, तसेच त्‍या वेळी ते नामजप करत असतात. त्‍यांच्‍या चिकित्‍सालयात संत आणि साधक तपासणी करण्‍यासाठी येत असतात. या सर्व कारणांमुळे त्‍यांच्‍या चिकित्‍सालयात सात्त्विक वातावरण निर्माण झाल्‍याने चांगले वाटते.’ – संकलक)
