उज्जैन या तीर्थक्षेत्राचे धार्मिक आणि आध्यात्मिक महत्त्व

जेव्हा भगवान शिवाची तपस्या कामदेवाने भंग केली, तेव्हा केवळ भगवंताच्या दृष्टीक्षेपामुळेच कामदेव भस्म झाला. त्याची पत्नी रती हिने भगवान शिवाला कामदेवाला पुन्हा जिवंत करण्याची प्रार्थना केली. तेव्हा शिवाने तिला क्षिप्रा नदीत स्नान आणि शिवलिंगाची पूजा करण्यास सांगितले. रतीने तसे केले आणि त्यामुळे कामदेव हा तिला पती म्हणून पुन्हा प्राप्त झाला. तिने शिवलिंगाची पूजा केलेले स्थान म्हणजे उज्जैन होय. हे मंदिर आजही मनकामनेश्‍वर मंदिर म्हणून ओळखले जाते.

उज्जैनमध्ये आजही राजेशाहीच आहे. प्राचीन काळी जो राजा उज्जैनवर राज्य करत होता, तो आपला महाल उज्जैनच्या सीमेच्या बाहेरच बांधत होता; कारण जो राजा उज्जैनमध्ये झोपेल, त्याचा मृत्यू व्हायचा. याचे कारण म्हणजे उज्जैनचा एकच राजा म्हणजे भगवान महाकाल ! मग एका राज्यात २ राजे कसे राहू शकतील ? येथील राजा भगवान महाकालची राणी म्हणजे माता हरसिद्धी, जी ५२ शक्तीपिठांपैकी एक आहे. कालभैरव हा येथील सेनापती आहे, जेव्हा जेव्हा भगवान महाकाल पालखीत आरूढ होऊन बाहेर पडतो, तेव्हा तेव्हा तो प्रत्यक्षात मदिरेचे सेवन करतो. उज्जैनचे निवासी भगवान महाकालचे स्वागत त्याच प्रकारे करतात.

 

५. सिद्धवट मंदिर

माता पार्वतीने भगवान शिवाला पती म्हणून प्राप्त करून घेण्यासाठी एका वटवृक्षाचे रोपण करून त्याच्या खाली बसून घोर तपश्‍चर्या केली. त्यामुळे भगवान शिव तिला पती म्हणून प्राप्त झाला. ज्या वृक्षाखाली तिने तपश्‍चर्या केली, त्या वृक्षाला मोगलांच्या काळात तोडण्यात आले; पण तो वृक्ष त्याच रात्री पुन्हा हिरवागार होऊन आपल्या मूळ स्वरूपात प्रकट झाला. तेव्हा मोगल सैनिकांनी त्याला पुन्हा तोडून त्यावर लोखंड वितळवले; पण तरीही त्याच रात्री तो वृक्ष पुन्हा प्रकट झाला. मग मात्र मोगल सैनिकांनी घाबरून तेथून पळ काढला. क्षिप्रा नदीच्या तटावर तो वृक्ष आजही विराजमान आहे आणि तो सिद्धवट मंदिर या नावाने ओळखला जातो.

 

६. चिंतामणी गणेश