ಶಿವಪುರಾಣಕ್ಕನುಸಾರ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಉಜ್ಜೈನಿಯಲ್ಲಿಯ ಪ್ರಮುಖ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಹರಸಿದ್ಧೀದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ೫೧ ಶಕ್ತಿಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಶಕ್ತಿಪೀಠವಾಗಿದ್ದು ಈ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಊರ್ಜೆಯ ದೊಡ್ಡ ಸ್ರೋತವಾಗಿದೆ.
ಸೂತಋಷಿಗಳು ‘ಸತ್ಯನಾರಾಯಣನ ವ್ರತ’ವನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದು ಇದೇ ನೈಮಿಷಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ. ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ಕಥೆಯ ಉಗಮ ಹೇಗೆ ಆಯಿತು, ಚಕ್ರತೀರ್ಥದ ನಿರ್ಮಾಣದ ವಿಶೇಷತೆ, ನೈಮಿಷಾರಣ್ಯದ ಕ್ಷೇತ್ರ ಮಹಾತ್ಮೆಯನ್ನು ಈ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಯಬಹುದು .
ಇದು ಗೋವಾ ರಾಜ್ಯದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಮತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಶ್ರೀ ಶಾಂತಾದುರ್ಗಾ ದೇವಿ ಮತ್ತು ದೇವಿಯ ವಿವಿಧ ರೂಪಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ ಬನ್ನಿ.
ಈ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿರುವ ರಾಮಾಯಣ ಕಾಲದ ಸ್ಥಳಗಳ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ನೀಡುವ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದೇವೆ.
ಸ್ವಾಮೀ ಗೋಪಾಲಾನಂದರು ಕಷ್ಟಭಂಜನ ಹನುಮಾನ್ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಬೆಳ್ಳಿಯ ಕೋಲಿನಿಂದ ಸ್ಪರ್ಶಿದ್ದರು, ಆಗ ಕೆಲವು ಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಆ ಮೂರ್ತಿಯು ಸಜೀವವಾಗಿ ಹನುಮಂತನು ಹಲ್ಲು ತೋರಿಸಿ ನಗೆಯನ್ನು ಬೀರಿದನು. ದ್ವಾಪರಯುಗದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು ಇದೇ ಭಾಲಕಾ ತೀರ್ಥ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಅಶ್ವಥ ಮರದಡಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಅವತಾರವನ್ನು ಅಂತ್ಯಗೊಳಿಸಿದ್ದು !
ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು ಈ ಗಣಪತಿಯ್ನನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹಿಂದೆ “ಗಣೇಶ ದ್ವಾರಕೆ” ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಲು ಪಾಂಡವರು ದ್ವಾರಕೆಗೆ ಹೋಗುವಾಗ ಈ ಗಣಪತಿಯ ದರ್ಶನವನ್ನು ಪಡೆದೆ ಮುಂದೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು.
‘ವಿಶ್ವಕರ್ಮನು ಈ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸ್ವರ್ಗಲೋಕದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿ ಒಂದೇ ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಒಂದು ಉಲ್ಕೆಯ ಹಾಗೆ ಭೂಮಿಯತ್ತ ತಂದು ದ್ವಾರಕೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ’ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಕಾಶಿಯಲ್ಲಿನ ದುರ್ಗಾಘಾಟದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಿ ದೇವಿಯ ದೇವಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಶ್ರೀ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಿ ದೇವಿಯ ರೂಪವು ಜ್ಯೋತಿರ್ಮಯ ಮತ್ತು ಭವ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ದೇವಿಯ ದರ್ಶನದಿಂದ ಪರಬ್ರಹ್ಮನ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
ಋಷಿಮುನಿಗಳು ದೇವಲೋಕದಿಂದ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷವನ್ನು (ತೆಂಗಿನ ಮರ) ತರಿಸಿ ಎಳನೀರಿನಿಂದ ಅಭಿಷೇಕ ಮಾಡಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಸೌಮ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತಂದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ದೇವಿಯು ಲಿಂಗರೂಪದಲ್ಲಿ (ಕಲ್ಲಿನ ರೂಪದಲ್ಲಿ) ನಂದಿನಿ ನದಿಯ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ನೆಲೆನಿಂತಳು. ಆದ್ದರಿಂದ ಇವಳನ್ನು ಶ್ರೀ ದುರ್ಗಾಪರಮೇಶ್ವರಿ ಎಂದು ಕರೆದರು.
ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ದುರ್ಗಾಪರಮೇಶ್ವರೀ ಅಮ್ಮನವರ ಪುಣ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರ ಮಂದಾರ್ತಿ ಇದೆ. ಶ್ರೀ ದುರ್ಗಾಪರಮೇಶ್ವರೀಯು ಕ್ಷೇತ್ರದ ಅಧಿದೇವತೆಯಾಗಿದ್ದು ನಾಗಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ, ವೀರಭದ್ರ, ಕಲ್ಲುಕುಟ್ಟಿಗ, ಕ್ಷೇತ್ರಪಾಲ, ವ್ಯಾಘ್ರ (ಹುಲಿ ದೇವರು) ಬೊಬ್ಬರ್ಯ ಮತ್ತು ನಂದೀಶ್ವರ ಪರಿವಾರ ದೇವರಾಗಿದ್ದಾರೆ.