कंबोडियामध्ये एकेकाळी अस्तित्वात असलेल्या हिंदूंच्या वैभवशाली संस्कृतीच्या पतनाचे कारण आणि सद्यःस्थिती !

७ व्या शतकापासून १५ व्या शतकापर्यंत ज्यांनी कंबोडियावर राज्य केले, त्या साम्राज्याला खमेर साम्राज्य म्हणतात. या खमेर साम्राज्याचे राजे स्वतःला चक्रवर्ती म्हणजे ‘पृथ्वीचे राजे’ असे समजायचे.

कंबोडियामधील ‘सीम रीप’ शहरातील ‘आशिया पारंपरिक वस्त्रांचे संग्रहालय’ !

‘सीम रीप’ येथे भारत शासनाने स्थापन केलेले ‘आशिया पारंपरिक वस्त्रांचे संग्रहालय’ आहे. या संग्रहालयात भारत, कंबोडिया, म्यानमार, लाओस्, व्हिएतनाम आणि थायलँड अशा ६ देशांची पारंपरिक वस्त्रे ठेवण्यात आली आहेत.

कंबोडिया येथे ‘समराई’ नावाच्या जमातीसाठी भगवान शिवाचे बांधलेले ‘बंते समराई’ मंदिर !

खमेर हिंदु साम्राज्याच्या वेळी ‘समराई’ नावाची एक जमात होती. ही जमात कष्टाची कामे करत असे. ते भगवान शिवाची उपासना करत.

कंबोडियातील ‘अंकोर थाम’ परिसरात बौद्ध आणि हिंदु धर्म यांचे प्रतीक म्हणून बांधलेले ‘बॅयान मंदिर’ !

‘बॅयान’ म्हणजे ‘बोधी’. बुद्धाला बोधी वृक्षाच्या खाली ४९ व्या दिवशी ज्ञानोदय झाला. त्यामुळे या मंदिरात बुद्धाचे एकूण ४९ चेहरे आहेत.

कंबोडिया येथील ‘नोम देई’ गावामध्ये भगवान शिवाचे बांधलेले ‘बंते सराई’ मंदिर !

विष्णुकुमार आणि यज्ञवराह यांनी ईश्‍वरपूरच्या मध्यभागी भगवान शिव अन् श्री पार्वती देवी यांचे एक मंदिर बांधले आणि त्या मंदिराला ‘त्रिभुवन महेश्‍वर’, असे नाव दिले

१२ व्या शतकाच्या शेवटी जयवर्मन राजाने (सातव्या) आईसाठी बांधलेले ता-फ्रोम् मंदिर !

१२ व्या शतकाच्या शेवटी जयवर्मन राजाने (सातव्या) आईसाठी बांधलेले ता-फ्रोम् मंदिर !

युद्धाच्या काळात सैनिकांच्या रक्षणासाठी देवतांच्या उपासनेने भारित केलेले दोरे त्यांना उपलब्ध करणारे कंबोडियातील राजे !

मंदिराच्या बाहेरच्या प्रांगणात असलेल्या भिंतींवर अनेक शिल्पे आहेत. त्यांत मुख्य प्रवेशद्वाराच्या डावीकडे आणि उजवीकडे युद्धाची दृश्ये कोरलेली आहेत. यामध्ये खमेर सैनिक (कंबोडिया) आणि चंपा सैनिक (व्हिएतनाम) यांच्यात झालेल्या युद्धाची दृश्ये, खमेर सैनिकांच्या साहाय्याला आलेले चिनी सैनिक, अशा अनेक दृश्यांचा समावेश आहे.

कंबोडियातील महेंद्र पर्वतावर उगम पावणार्‍या कुलेन नदीला तत्कालीन हिंदु राजांनी पवित्र गंगानदीचा दर्जा देणे आणि प्रजेला गंगानदीप्रमाणे पवित्र पाणी मिळण्यासाठी अन् भूमी सुपीक होण्यासाठी पाण्यात १ सहस्र शिवलिंग कोरणे

कंभोज देशाच्या उत्तरेला महेंद्र पर्वत आणि उत्तरेहून दक्षिणेकडे वहाणारी मेकांग नदी आहे, तसेच दक्षिणेला समुद्र आहे. विशाल कंभोज देशाची राजधानी महेंद्र पर्वतावर होती.

११ व्या शतकात यशोधरपुराचे राजे उदयादित्यवर्मन (दुसरे) यांनी बांधलेले बापून मंदिर !

अंकोर थाम परिसरातील बॅयान मंदिरापासून थोड्या अंतरावर गेल्यावर आपल्याला पिरॅमिडच्या आकारात असलेले, तसेच आता भग्न झालेले एक मोठे मंदिर दिसते. यालाच बापून मंदिर, असे म्हटले जाते.

मंदिराजवळील श्रीविष्णूच्या विशाल मूर्तीचे लुटारूंनी तोडलेले शीर दैवी संचार होणार्‍या व्यक्तीच्या सांगण्यावरून पूर्ववत बसवणारे कंबोडिया सरकार !

‘अंकोर वाट’ मंदिराच्या पश्चिम द्वाराकडील मुख्य प्रवेशद्वाराला असलेल्या ३ गोपुरांपैकी उजव्या बाजूच्या गोपुरामध्ये आजही श्रीविष्णूची विशाल अष्टभुजा मूर्ती आहे.